E shtunë, 13 dhjetor 2025
SHBA-të synojnë të ndajnë BE-në. Trump dyshohet se po planifikon të ndajë katër vende. Sa realiste është kjo? Cilat do të ishin pasojat?
Marrëdhëniet transatlantike kanë përsuar çarje të thella që kur Donald Trump mori detyrën. Publikimi i Strategjisë së Sigurisë Kombëtare (NSS) më 4 dhjetor 2025, lexohet si një fyerje e hapur për shumë politikanë evropianë. Në dokumentin e strategjisë, të cilin çdo administratë amerikane duhet t’ia paraqesë Kongresit, administrata Trumpit e përshkruan Evropën si një kontinent në rënie.
Ai flet fjalë për fjalë për “censurë” të fjalës së lirë në Evropë, “shtypje të opozitës politike” dhe një “asgjësim të mundshëm të qytetërimit” për shkak të politikave aktuale të migracionit.
Por tani, një draft i supozuar i NSS-së, i pabotuar më parë, është zbuluar, në të cilin thuhet se është shumë më i ndjeshëm – dhe hyn në detaje më të mëdha se si SHBA-të synojnë të vazhdojnë të jenë aktiv në Evropë në të ardhmen.
Drafti propozon që SHBA-të duhet të intensifikojnë bashkëpunimin me Italinë, Austrinë, Poloninë dhe Hungarinë, “me qëllim ndarjen e tyre [nga Bashkimi Evropian]”, sipas portalit amerikan Defense One, i cili pretendon se e ka parë draftin. Shtëpia e Bardhë ia ka mohuar Defense One ekzistencën e një drafti të tillë.
Megjithatë: A po përpiqen SHBA-të të ndajnë Bashkimin Evropian? Dhe pse këto katër vende në veçanti po synohen për shkëputje nga BE-ja?
SHBA-të duan të largojnë Hungarinë, Austrinë, Poloninë dhe Italinë nga BE-ja
Hungaria është ndoshta vendi që ndodhet në këtë listë dhe që habit më pak. Kryeministri Viktor Orbán dhe Presidenti Donald Trump konsiderohen aleatë të ngushtë. Orbán-i mbështeti Trumpin gjatë fushatës presidenciale të vitit 2016 – në atë kohë, ai ishte i vetmi kryetar qeverie në detyrë i BE-së që e bëri këtë.
Të dy e dinë se çfarë kanë tek njëri-tjetri. Si një shkaktar i vazhdueshëm problemesh, Orbán destabilizon BE-në dhe kështu dobëson një institucion që Trumpi nuk e beson thellësisht.
Orbáni, nga ana tjetër, është i kënaqur me mbështetjen politike nga superfuqia. Thuhet se SHBA-të madje i ofruan Hungarisë një “mburojë financiare” prej 20 miliardë dollarësh, të ngjashme me atë që i ofruan së fundmi Argjentinës – ekonomia e Hungarisë aktualisht po vuan dhe fondet e rëndësishme të BE-së mbeten të ngrira.
Giorgia Meloni gjithashtu flet me entuziazëm për Donald Trumpin. Ndërsa Trumpi nuk mundi ta kujtonte këtë premtim në një intervistë të kohëve të fundit me Politico, thuhet se ka bisedime për bashkëpunim financiar. Trumpi është gjithmonë i gatshëm t’i përshtatet “mikut të tij të madh”.
Presidenti amerikan flet gjithashtu me entuziazëm për kryeministren e Italisë, Giorgia Meloni, dhe partinë e saj postfashiste, Fratelli d’Italia. Megjithatë, Daniel Hegedüs, Drejtor Rajonal për Evropën Qendrore në Fondin Gjerman Marshall të Shteteve të Bashkuara, beson se është një “keqkuptim” nga ana e qeverisë amerikane që Meloni mund të kundërshtojë BE-në.
“Vështirë se dikush e kupton aq mirë sa Meloni se çfarë i sjell një BE e qëndrueshme dhe funksionale vendit të saj.”
Sepse, megjithëse Meloni ndan njëfarë afiniteti ideologjik me Orbánin, ajo nuk është bërë një tjetër penguese në BE, por përkundrazi mban një qëndrim mjaft pragmatik: Vështirë se dikush e kupton aq mirë sa Meloni se çfarë i sjell një BE e qëndrueshme dhe funksionale vendit të saj, tha Hegedüs për DW.
Ndërsa Polonia dhe Austria aktualisht nuk kanë qeveri populiste të krahut të djathtë, partitë e krahut të djathtë dhe euroskeptike ishin në pushtet në të dy vendet deri vonë, dhe këto parti mbeten jashtëzakonisht me ndikim. Për shembull, Partia e Lirisë së Austrisë (FPÖ) ishte partia më e fortë në zgjedhjet e fundit dhe aktualisht kryeson në sondazhe.
Në Poloni, Karol Nawrocki, kandidati i partisë konservatore të krahut të djathtë Ligj dhe Drejtësi (PiS), fitoi zgjedhjet presidenciale në verë. Ka të ngjarë që administrata Trump së shpejti të shohë mundësi më të mëdha për ndikim në të dy vendet.
Pse jo edhe Sllovakia dhe Republika Çeke?
Ajo që me shumë gjasa i habiti më shumë vëzhguesit ishte mungesa e dy vendeve të BE-së nga lista e vendeve të draftit: Republika Çeke dhe Sllovakia.
Në Republikën Çeke, partia populiste e krahut të djathtë ANO e miliarderit Andrej Babiš fitoi zgjedhjet parlamentare në tetor dhe formoi një qeveri koalicioni me Partinë e Shoferëve të krahut të djathtë (Motoriste) dhe Partinë e Lirisë dhe Demokracisë së Drejtpërdrejtë (SPD) të ekstremit të djathtë.
“Vështirë se dikush e kupton aq mirë sa Meloni se çfarë i sjell një BE e qëndrueshme dhe funksionale vendit të saj.”
Sepse, megjithëse Meloni ndan njëfarë afiniteti ideologjik me Orbán, ajo nuk është bërë një tjetër penguese në BE, por përkundrazi mban një qëndrim mjaft pragmatik: Vështirë se dikush e kupton aq mirë sa Meloni se çfarë i sjell një BE e qëndrueshme dhe funksionale vendit të saj, tha Hegedüs për DW.
Ndërsa Polonia dhe Austria aktualisht nuk kanë qeveri populiste të krahut të djathtë, partitë e krahut të djathtë dhe euroskeptike ishin në pushtet në të dy vendet deri vonë, dhe këto parti mbeten jashtëzakonisht me ndikim. Për shembull, Partia e Lirisë së Austrisë (FPÖ) ishte partia më e fortë në zgjedhjet e fundit dhe aktualisht kryeson në sondazhe.
Në Poloni, Karol Nawrocki, kandidati i partisë konservatore të krahut të djathtë Ligj dhe Drejtësi (PiS), fitoi zgjedhjet presidenciale në verë. Ka të ngjarë që administrata Trump së shpejti të shohë mundësi më të mëdha për ndikim në të dy vendet.
Pse jo edhe Sllovakia dhe Republika Çeke?
Ajo që me shumë gjasa i habiti më shumë vëzhguesit ishte mungesa e dy vendeve të BE-së nga lista e vendeve të draftit: Republika Çeke dhe Sllovakia.
Në Republikën Çeke, partia populiste e krahut të djathtë ANO e miliarderit Andrej Babiš fitoi zgjedhjet parlamentare në tetor dhe formoi një qeveri koalicioni me Partinë e Shoferëve të krahut të djathtë (Motoriste) dhe Partinë e Lirisë dhe Demokracisë së Drejtpërdrejtë (SPD) të ekstremit të djathtë.
Sllovakia ka përjetuar një zhvendosje djathtas që nga viti 2023 nën qeverinë e Robert Ficos. Partia e tij nominalisht socialdemokrate, por në realitet kryesisht nacionaliste e krahut të djathtë, Smer-SD, u përjashtua së fundmi nga Partia e Socialistëve Evropianë (PES).
Si Babiš ashtu edhe Fico janë euroskeptikë të hapur; të dy kanë potencialin të mbjellin kaos në vendimmarrjen evropiane dhe të minojnë autoritetin e BE-së në çështjet strategjike, veçanërisht në lidhje me Rusinë dhe Ukrainën – cilësi që administrata Trump, duke pasur parasysh orientimin e saj aktual, duhet t’i vlerësojë në të vërtetë.
“Meqenëse Smer dhe ANO nuk kanë një origjinë klasike populiste të krahut të djathtë, ato nuk konsiderohen aleate ideologjike.” Politologu Hegedüs ia atribuon mungesën e tyre nga dokumenti strategjik i rrënjëve të partive të tyre përkatëse. ANO sfidoi prej kohësh kategorizimin brenda spektrit klasik majtas-djathtas, ndërsa Smer-SD fillimisht e konsideronte veten të krahut të majtë.
“Meqenëse Smer dhe ANO nuk kanë një origjinë klasike populiste të krahut të djathtë, ato nuk konsiderohen parti me të njëjtat mendësi.” ‘Smer-SD’ ishte ‘i krahut të majtë’. ‘Stefan Babiš … “Mund ta shihni qartë se sa e idealizuar është qasja amerikane”, thotë Hegedüs. “Meqenëse Smer dhe ANO nuk kanë një sfond klasik populist të krahut të djathtë, ata nuk konsiderohen me mendje të ngjashme, edhe nëse mund të ndjekin politika që janë të dobishme për administratën e Trumpit.”
Pasoja e shpresuar nga SHBA-të: një shpërbërje graduale e integrimit evropian
Përpjekjet fillestare të administratës së re amerikane për të ndërhyrë në proceset demokratike në Evropë në fillim të vitit, siç ishte fjalimi provokues i Zëvendëspresidentit JD Vance në Konferencën e Sigurisë në Mynih, fillimisht u hodhën poshtë nga disa vëzhgues të marrëdhënieve transatlantike – administrata e re në Uashington ende duhej të gjente ekuilibrin e saj.
Por që atëherë, qeveria amerikane ka ndërhyrë vazhdimisht – në fushatat zgjedhore gjermane, rumune dhe polake. Ndërhyrja ndjek gjithmonë të njëjtin model: mbështetja u jepet atyre që administrata Trump i konsideron ideologjikisht aleatë – dhe që dobësojnë Brukselin.
Ekspertë si Hegedüs besojnë se qëllimi i SHBA-së ka të ngjarë të mos jetë Huxit, Italexit, Öxit ose Polexit – por më tepër një shpërbërje graduale e integrimit evropian, të cilën mund ta promovojë përmes mbështetjes diplomatike, politike dhe ndoshta edhe financiare.
Shenjat e hershme të vizionit të Trumpit janë tashmë të dukshme
Shenjat e hershme janë tashmë të dukshme: Për shembull, BE-ja ka rënë dakord për një heqje graduale të varësisë së saj nga energjia ruse. Importi i gazit natyror të lëngshëm (LNG) do të ndalohet deri në fund të vitit 2026, dhe importet e gazit nëpërmjet tubacioneve deri në nëntor 2027. Kryeministri hungarez Orban kishte siguruar tashmë një përjashtim nga sanksionet e SHBA-së mbi importet e energjisë ruse nga Trump në nëntor.
Ai deklaroi se nuk e pranonte vendimin e BE-së dhe do ta çonte çështjen në Gjykatën Evropiane të Drejtësisë. Në një konferencë të përbashkët për shtyp me Presidentin turk Rexhep Tajip Erdogan të hënën (8 dhjetor), Orbáni njoftoi më pas se Turqia do të vazhdonte t’i garantonte Hungarisë furnizimin me gaz rus nëpërmjet tubacionit TurkStream.
Eksperti Hegedüs beson se në vitet e ardhshme do të ketë gjithnjë e më shumë raste të tilla në të cilat shtetet anëtare nuk do t’i përmbahen vendimeve të dakorduara bashkërisht në fusha të caktuara, duke vënë kështu gjithnjë e më shumë në pikëpyetje vetë natyrën e integrimit evropian. Kjo mund ta gërryejë më tej BE-në – nga brenda derisa përfundimisht të humbasë të gjithë rëndësinë e saj. [Focus]
