Lufta tregtare e Trumpit ekspozon jo vetëm imperializmin amerikan, por edhe mungesën e hapur të lidershipit të fuqive të tjera.
Nga Dr. Dani Rodrik* [IPG]
Kritikët prej kohësh i kanë portretizuar Shtetet e Bashkuara si një vend egoist që e ushtron pushtetin e tij pa kujdes, pa u shqetësuar për mirëqenien e të tjerëve. Megjithatë, politikat tregtare të Presidentit Donald Trump janë aq të gabuara, të çrregullta dhe vetëshkatërruese saqë edhe përshkrimet më të ekzagjeruara të tilla duken lajkatuese. Megjithatë, në një mënyrë të shtrembëruar, marrëzitë e tij tregtare kanë ekspozuar edhe dështimet e vendeve të tjera duke i detyruar ato të marrin në konsideratë se çfarë thonë përgjigjet e tyre për qëllimet dhe aftësitë e tyre.
Thuhet se karakteri i vërtetë i një personi zbulohet përballë vështirësive, dhe kjo është e vërtetë edhe për vendet dhe sistemet e tyre politike. Sulmi frontal i Trumpit ndaj ekonomisë globale ishte një tronditje për të gjithë, por gjithashtu ofroi një mundësi për Evropën, Kinën dhe fuqitë e ndryshme të mesme për ta bërë të qartë se kush janë dhe çfarë përfaqësojnë. Ishte një ftesë për të artikuluar një vizion të një rendi të ri botëror që mund të kapërcente çekuilibrat, padrejtësitë dhe paqëndrueshmërinë e rendit të vjetër dhe që nuk varej – për mirë a për keq – nga udhëheqja e një vendi të vetëm të fuqishëm. Por pak veta i kanë dalë përpara kësaj sfide.
Ndoshta zhgënjimi më i madh në këtë drejtim është shpërfaqur tek Bashkimi Evropian. I matur sipas fuqisë blerëse, ai është pothuajse aq i madh sa Shtetet e Bashkuara – pjesa e tij në ekonominë globale është 14.1 përqind, krahasuar me 14.8 përqind të Shteteve të Bashkuara dhe 19.7 përqind të Kinës. Për më tepër, pavarësisht rritjes së fundit të së djathtës ekstreme, shumica e vendeve evropiane kanë shmangur një rikthim në autoritarizëm. Si një koleksion shtetesh-kombe demokratike, ambiciet gjeopolitike të të cilave nuk kërcënojnë të tjerët, Evropa ka si fuqinë ashtu edhe autoritetin moral për të marrë një rol udhëheqës global. Në vend të kësaj, megjithatë, ajo ngurroi dhe më pas iu përkul kërkesave të Trumpit.
Ambiciet e Evropës kanë qenë gjithmonë mendjengushtë dhe të kufizuara, megjithatë nuk është as e qartë nëse kapitullimi i saj ndaj Trumpit i ka shërbyer interesave të saj të menjëhershme. Marrëveshja e shtrëngimit të duarve e korrikut midis Trumpit dhe Presidentes së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, kërkon tarifa prej 50 përqind për eksportet evropiane të çelikut dhe aluminit, tarifa prej 15 përqind për shumicën e eksporteve tjera dhe një angazhim nga Evropa për importe energjie qesharake të larta nga SHBA-ja. Rrallëherë dobësia strukturore e BE-së si një koalicion vendesh pa ndjenjë identiteti kolektiv ka qenë më e dukshme.
Kina ka mbajtur një qëndrim më të ashpër, duke u kundërpërgjigjur fuqishëm me tarifat e veta dhe duke kufizuar eksportet e mineraleve kryesore në SHBA. Politika e jashtme hakmarrëse dhe vetëshkatërruese e Trumpit e ka ndihmuar Kinën të zgjerojë ndikimin e saj dhe të forcojë besueshmërinë e saj si një partnere e besueshme për vendet në zhvillim. Në të njëjtën kohë, megjithatë, udhëheqja kineze nuk ka arritur të formulojë një model të qëndrueshëm për një rend ekonomik botëror post-neoliberal. Në veçanti, Kina ka treguar pak interes në adresimin e dy çekuilibrave globale që ka krijuar përmes suficitit të saj të madh tregtar dhe tepricës së kursimeve të saj të brendshme mbi investimet.
Ndërkohë, vendet më të vogla dhe fuqitë e mesme kanë heshtur kryesisht, duke zhvilluar negociata të pavarura me Trumpin me shpresën e kufizimit të dëmit në ekonomitë e tyre përkatëse. Një përjashtim është Brazili, Presidenti i të cilit Luiz Inácio Lula da Silva ka dëshmuar veten si një nga të paktët krerë shteti shembullorë, duke refuzuar të përulet para Trumpit. Pavarësisht tarifave ndëshkuese prej 50 përqind dhe sulmeve personale të synuara, ai ka mbrojtur me krenari sovranitetin, demokracinë dhe gjyqësorin e pavarur të vendit të tij. Siç e tha New York Times: “Ndoshta nuk ka asnjë kryetar shteti ose qeverie në botë që e ka sfiduar Presidentin Trump më shumë se Z. Lula”.
Një lidership i tillë ka munguar shumë në të gjithë botën. Në Indi, komentatori politik Pratap Bhanu Mehta thekson se shumë elita ekonomike dhe politike po kërkojnë mënyra për t’iu përshtatur Trumpit. Por duke vepruar kështu, argumenton Mehta, ata e keqkuptojnë atë dhe botën që ai po krijon. Në çdo pikë tjetër në historinë e kohëve të fundit, sjellja e administratës Trump do të ishte kritikuar menjëherë për atë që është: imperializëm, i pastër dhe i thjeshtë.
Imperializmi nuk duhet të tolerohet kurrë, por duhet të kundërshtohet, dhe kjo kërkon si fuqi ashtu edhe vendosmëri. Sigurisht, Shtetet e Bashkuara kanë mbajtur frenat e ekonomisë globale për një kohë shumë të gjatë. Dollari është vendosur fort si monedha spirancë, dhe tregu amerikan mbetet i dorës së parë. Megjithatë, këto avantazhe janë më pak të theksuara sot sesa dikur. Do të sfidonte logjikën politike dhe ligjet e gravitetit ekonomik që një vend që kontrollon vetëm 15 përqind të ekonomisë globale (bazuar në paritetin e fuqisë blerëse) të diktonte rregullat e lojës për të gjithë të tjerët. Ndërsa pjesa tjetër e botës mbetet e ndarë, të gjithë kanë një interes të përbashkët në mbrojtjen nga imperializmi Trumpian – dhe për këtë arsye bashkimin e forcave për t’i rezistuar kërkesave të tij.
Gjetja e një qëllimi të përbashkët është ndoshta sfida më e madhe. Nëse Trump “fiton”, kjo do të ndodhë vetëm sepse ekonomitë e tjera të mëdha nuk kanë qenë në gjendje (ose ishin të pavullnetshme) të artikulojnë një kornizë alternative për ekonominë globale. Dëshira për multilateralizmin tradicional dhe bashkëpunimin global – siç bënë shumë prej atyre që u shënjestruan nga zemërimi i Trump – është e padobishme dhe thjesht sinjalizon dobësi.
Bota ka nevojë për ide dhe parime të reja për të shmangur si paqëndrueshmërinë dhe padrejtësitë e hiperglobalizimit, ashtu edhe efektet shkatërruese të politikave që dëmtojnë fqinjët e saj. Është jorealiste të pritet një marrëveshje e re Bretton Woods. Megjithatë, fuqitë e mesme dhe ekonomitë e mëdha mund t’i ilustrojnë këto parime duke i përfshirë ato në politikat e tyre.
Veprimet e Trumpit kanë qenë një pasqyrë për të tjerët dhe shumica duhet të kuptojnë se pasqyrimi i tyre nuk është një pamje e bukur. Për fat të mirë, pafuqia e tyre e dukshme është e vetëshkaktuar. Nuk është tepër vonë për të vlerësuar vetëbesimin mbi poshtërimin.
© Project Syndicate
- Dr. Dani Rodrik ligjëron lëndën Ekonomia Politike Ndërkombëtare në Shkollën e Qeverisjes John F. Kennedy në Universitetin e Harvardit. Rodrik është autor i librave “Paradoksi i Globalizimit: Demokracia dhe e Ardhmja e Ekonomisë Botërore” dhe “Rregullat e Ekonomisë: Të Drejtat dhe të Gabimet e Shkencës së Zymtë”.
