Edhe pse evropianët duhet ta ruajnë partneritetin transatlantik për aq kohë sa të jetë e mundur, ata nuk mund ta injorojnë faktin se Shtetet e Bashkuara janë në thelb të pabesueshme. Të kërcënuara nga Vladimir Putin dhe të presionuara nga Donald Trump, nuk ka zgjidhje tjetër veçse të ndjekin vetëmbështetje të plotë.
Joshka FISHER, ish Ministër i Jashtëm i Gjermanisë
Berlin – Po dëshmojmë shfaqjen kaotike të një rendi të ri botëror, dhe procesi po drejtohet nga tre udhëheqës që janë hapur armiqësorë ndaj Bashkimit Evropian: Presidenti i SHBA-së Donald Trump, Presidenti rus Vladimir Putin dhe Presidenti kinez Xi Jinping. Ky rend i ri do të ketë pak të përbashkëta me atë të udhëhequr nga amerikanët që mbizotëroi në gjysmën e dytë të shekullit të njëzetë dhe në dy dekadat e para të shekullit të njëzetë. Ndërsa aktorët kryesorë kombëtarë mbeten të njëjtë, rolet e tyre kanë ndryshuar, si dhe peshat e tyre përkatëse politike dhe ekonomike.
Në vend të rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla që Shtetet e Bashkuara krijuan pas Luftës së Dytë Botërore, do të shohim një rend të bazuar në fuqi të formuar ekskluzivisht nga gjeopolitika. Në vend të tregtisë së lirë globale, do të shohim rivalitete me shumë zero midis blloqeve të mëdha ekonomike, duke nënkuptuar një tendencë drejt autarkisë. Dhe në vend të një bote analoge, do të shohim një botë gjithnjë e më dixhitale ku përparimet në inteligjencën artificiale bëhen faktorë vendimtarë në jetën ekonomike, ndoshta edhe duke përcaktuar kontrollin politik.
Ky transformim është padyshim tendenca mbizotëruese globale makro e kohës sonë. Ai jo vetëm që do të ndikojë në Evropë, por ka të ngjarë të përcaktojë nëse Evropa mbijeton në ndonjë formë të dallueshme. Në fund të fundit, “Evropa” është më shumë sesa një përcaktim gjeografik. Është një realitet politik; një grupim i ngjashëm me konfederatën kontinentale i shteteve të ndërthurura ngushtë, i ankoruar jo nga fuqia ushtarake, por përmes ideve dhe vlerave të përbashkëta.
Ashtu si rendi ndërkombëtar i udhëhequr nga SHBA-ja që tani po zhduket, BE-ja mori formë në periudhën menjëherë pas luftës në Evropën Perëndimore. Evropa e pasluftës ishte jashtëzakonisht e suksesshme si një projekt bashkimi ekonomik midis shteteve ish-armike. Ajo lulëzoi nën sigurinë ushtarake dhe politike të ofruar nga ombrella mbrojtëse e SHBA-së dhe sistemi i tregtisë globale i pasluftës, të cilin Amerika e ndihmoi ta zgjeronte dhe ta mbante.
Por, ndërsa rënia e rendit amerikan u bë më e dukshme në vitet e fundit, BE-ja përjetoi kriza të rënda politike. Viti 2016 ofroi një goditje të dyfishtë, me Mbretërinë e Bashkuar që votoi për t’u larguar nga Bashkimi dhe amerikanët që zgjodhën Trumpin për herë të parë. Duke parë prapa, tani e dimë se këto zhvillime ndryshuan gjithçka.
Për shkak të rritjes së Kinës dhe krizës financiare të vitit 2008, skena ishte përgatitur tashmë për trazira globale. Dhe megjithëse Brexit dhe fitorja tronditëse e Trump nuk u panë si një kamban vdekjeprurëse për rendin e udhëhequr nga SHBA-të në atë kohë, ato lëshuan forca shkatërruese që kishin qenë të fshehura nën sipërfaqe për një kohë të gjatë.
Fuqia e këtyre forcave u bë e dukshme me pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës nga Putini në shkurt të vitit 2022, i ndjekur nga rizgjedhja e Trump vitin e kaluar. Në këtë rast, mosmarrëveshjet e vogla midis Mbretërisë së Bashkuar dhe BE-së u harruan shpejt, të zëvendësuara nga një solidaritet i ri ushtarak me Ukrainën dhe një përpjekje e re kolektive për të arritur solidaritet mbrojtës dhe sigurie në të gjithë Evropën.
Bërësit e politikave dhe udhëheqësit politikë në Londër, Bruksel dhe kryeqytetet më të rëndësishme evropiane e kuptuan se situata kishte ndryshuar rrënjësisht. Realiteti i ri dhe i ashpër – i personifikuar nga Putini – i detyroi të gjithë evropianët (qofshin brenda apo jashtë BE-së) të ktheheshin në të njëjtën barkë gjeopolitike. Kur bëhet fjalë për sigurinë, evropianët kanë një interes të përbashkët. Norvegjia dhe Mbretëria e Bashkuar janë po aq të prekshme ndaj efekteve të agresionit ushtarak rus sa Polonia, Finlanda, Suedia, Gjermania dhe Franca. Udhëheqësit evropianë dhe shumica e qytetarëve e kuptojnë se nëse Trump do t’i jepte fund garancisë së sigurisë së Amerikës dhe do të tërhiqte trupat amerikane, Evropa do të duhej të mbronte kufijtë e saj – dhe vetë ekzistencën e saj – vetë.
E kërcënuar nga Putini dhe e presionuar nga Trump, Evropa duhet të gjejë një mënyrë për të zhvilluar aftësitë e saj të pavarura mbrojtëse. Edhe pse duhet ta ruajë partneritetin transatlantik për aq kohë sa të jetë e mundur, nuk mund ta injorojë faktin se Amerika, nën Trumpin, është thelbësisht e pabesueshme. Duhet të ketë një Plan B. Të gjitha vendet evropiane, qofshin brenda apo jashtë BE-së, duhet të riarmatosen dhe të zhvillojnë plane për secilin nga dy skenarët: një me Amerikën në foto dhe një pa të.
Në të dyja rastet, vendet evropiane duhet të punojnë së bashku sa më ngushtë të jetë e mundur, jo vetëm në mbrojtje, por edhe në rigjallërimin e ekonomisë evropiane. Kjo kërkon udhëheqje të përbashkët nga lojtarë më të mëdhenj si Franca, Mbretëria e Bashkuar, Gjermania, Italia dhe Polonia, të cilët të gjithë kanë burimet e nevojshme humanitare, ushtarake dhe ekonomike – dhe tani edhe vullnetin politik. Përballë realiteteve të sotme, dallimet ideologjike të djeshme janë bërë pothuajse të pakuptimta. Çështjet qendrore në politikën evropiane nuk lidhen më me zgjerimin, integrimin dhe pavarësinë kombëtare të BE-së; ato kanë të bëjnë, mbi të gjitha, me mbrojtjen e lirisë evropiane dhe mbështetjen e vlerave të përbashkëta. [The Pioneer.de]
Shënim: Joschka Fischer, ministër i jashtëm dhe zëvendëskancelar i Gjermanisë nga viti 1998 deri në vitin 2005, ishte udhëheqës i Partisë së Gjelbër Gjermane për gati 20 vjet.
