Vendimi i Evropës për të përfshirë SHBA-në në investimet që kanë të bëjnë me mbrojtjen mund të rigjallërojë partneritetin transatlantik.
Nga Jim O’Brien*
Takimi i Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, me Presidentin rus Vladimir Putin në Alaska dhe samiti pasues me udhëheqësit evropianë shkaktuan acarim të konsiderueshëm. Ata i inkurajuan vendet e NATO-s (duke përjashtuar SHBA-në) të rrisnin ndjeshëm shpenzimet e tyre të mbrojtjes dhe të thellonin bashkëpunimin në siguri. Ky angazhim, nga ana tjetër, hapi derën që udhëheqësit evropianë dhe ukrainasë të propozonin blerjen e pajisjeve ushtarake amerikane me vlerë dhjetëra miliardë dollarë, si pjesë e një plani afatgjatë paqeje për Evropën dhe Ukrainën.
Kjo është qasja e duhur, ndoshta e vetmja. Jo vetëm që shërben për të forcuar aftësitë mbrojtëse evropiane dhe ukrainase, por edhe për të rindërtuar bashkëpunimin transatlantik në një gamë të gjerë fushash, nga inteligjenca artificiale te tarifat tregtare. Mbrojtja mund të jetë sektori më i lehtë për koordinim midis SHBA-së dhe Evropës për disa arsye.
Së pari, puna e përbashkët transatlantike që nga samiti i NATO-s në Uells në vitin 2014 ka hedhur tashmë një themel të fortë. Së dyti, ekziston një marrëveshje e përhapur se Evropa duhet të bëjë më shumë. Evropa dhe anëtarët jo-amerikanë të NATO-s tani planifikojnë të shpenzojnë 5 përqind të PBB-së për mbrojtje deri në vitin 2032. Zyrtarët evropianë deklaruan gjithashtu se shpenzimet duhet të jenë mesatarisht 3 përqind deri në vitin 2028. Krijimi i një fondi të BE-së prej 150 miliardë eurosh (175 miliardë dollarë), për të cilin ofertat fillestare janë marrë tashmë, synon të rrisë investimet evropiane në mbrojtje dhjetëfish.
Ky nuk është vetëm një titull që synon të qetësojë administratën Trump në afat të shkurtër. Në samitin e NATO-s në korrik 2024, aleatët ishin zotuar tashmë për të financuar plane rajonale të mbrojtjes, me një kosto të vlerësuar prej rreth 3.5 përqind të PBB-së. Administrata Trump ka theksuar angazhimet evropiane dhe ka rënë dakord të llogarisë investimet në infrastrukturën kryesore ushtarake drejt objektivit prej 5 përqind. Ndërsa disa vende mund të kenë vështirësi në përmbushjen e objektivave më të lartë, të paktën në afat të shkurtër, aftësitë ushtarake të kontinentit do të jenë dukshëm më të forta nga sa do të kishin qenë ndryshe.
Së treti, paratë do të synojnë nevojat më urgjente ushtarake. Sipas planit të vitit 2024, NATO do të përcaktojë se cilat aftësi ushtarake kanë përparësi, që do të thotë se SHBA-të do të mbajnë një rol. Kjo qasje duhet të adresojë shqetësimet e kahershme të SHBA-së se iniciativat evropiane të mbrojtjes do të çojnë në dyfishim ose devijim të burimeve nga nevojat më urgjente.
Së katërti, kjo qasje u lejon gjithashtu kompanive amerikane të marrin pjesë dhe të përfitojnë nga projektet evropiane të mbrojtjes, duke i dhënë SHBA-së një pjesëmarrje të drejtpërdrejtë në ndërtimin e armëve evropiane. Donald Trump vlerësoi shpenzimet evropiane për armët amerikane pas takimit të tij në korrik me Presidenten e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen. Një zyrtar i lartë evropian vlerëson se 40 përqind e shpenzimeve të hershme të mbrojtjes së BE-së do të shkojnë për kompanitë amerikane. Një pjesë e madhe e kësaj është tashmë e caktuar për aftësi që vetëm SHBA-të mund të ofrojnë, siç janë sistemet e përparuara të mbrojtjes ajrore.
Sigurisht, vendime të vështira ende na presin. Më e rëndësishmja, udhëheqësit evropianë duhet të peshojnë se sa larg duan të shkojnë në krijimin e alternativave ndaj pajisjeve amerikane. Këto vendime nuk do të merren menjëherë, dhe tensionet e vazhdueshme me administratën Trump rrisin gjasat që Evropa të largohet nga sistemet amerikane të armëve aty ku është e mundur.
Një sfidë tjetër për udhëheqësit evropianë do të jetë se si t’i ndajnë me mençuri fondet e reja që rrjedhin në sektorin e mbrojtjes. Çdo kryetar shteti dhe qeverie evropiane do të lobojë për kompanitë vendase. Edhe këtu, hapat e parë janë premtues. BE-ja është e përqendruar në ndërtimin e aftësive efektive, dhe shtetet anëtare kryesore kanë theksuar atë që Ukraina ka më shumë nevojë dhe mund ta prodhojë vetë. Ky fokus në Ukrainë përcakton një objektiv të qartë dhe urgjent dhe lejon që fondet të shpërndahen pa kërkuar që secili shtet të marrë një grant. Megjithatë, do të jetë thelbësore të shqyrtohet me kujdes se sa investime mund të rrjedhin drejtpërdrejt në Ukrainë pa krijuar dyfishim ose hollim të burimeve të pakta.
Duke parë përpara, një grup i vogël dhe joformal udhëheqësish evropianë duhet të identifikojë projekte urgjente investimi dhe palë të interesuara. Një grup i tillë do të jetë një forum shumë i kërkuar për udhëheqësit evropianë, kështu që puna e tij duhet të kryhet në mënyrë diskrete. Do të duhet të përfshijë vendet me kapacitetin më të madh industrial, duke mbetur mjaftueshëm përfaqësues. Një fokus në potencialin më të madh të mbrojtjes dhe industrisë, si dhe në shtetet e vijës së parë, mund të jetë pika më e mirë e fillimit.
Vendimi i Evropës për të përfshirë SHBA-në në strategjinë e saj industriale të mbrojtjes nuk ishte i lehtë. Në muajt e parë të administratës së dytë Trump, disa në Evropë madje vunë në dyshim nëse bashkëpunimi me SHBA-në ishte i mundur. Por duke pranuar se Amerika dhe Evropa mund të kontribuojnë secila në interesat e përbashkëta të sigurisë transatlantike, udhëheqësit evropianë po japin një shembull se si bashkëpunimi transatlantik mund të rigjallërohet edhe në një periudhë shkatërruese.
Këto konsiderata strukturore janë thelbësore sepse bashkëpunimi i suksesshëm në mbrojtje mund të shërbejë si model për sektorë të tjerë. Rritja ekonomike e gjeneratës së ardhshme pritet të vijë nga industri të tilla si inteligjenca artificiale, shkencat e jetës dhe teknologjitë e reja të energjisë. Kina mban një pozicion udhëheqës në shumë prej këtyre fushave dhe do të kërkojë të formësojë standardet dhe praktikat globale në avantazhin e vet.
Evropa, Shtetet e Bashkuara, Kanadaja dhe rajoni Indo-Paqësor mund të përgjigjen shumë më efektivisht së bashku sesa në izolim. Së bashku, ato janë afërsisht të njëjtën madhësi si Kina dhe mund të mbështeten në përvojën e përbashkët në koordinimin e zinxhirëve të furnizimit, investimeve dhe standardeve.
Një fokus në koordinimin midis Evropës dhe Shteteve të Bashkuara mund të duket i parakohshëm, duke pasur parasysh ndryshimet e shumta tregtare dhe të investimeve që pengojnë bashkëpunimin. Këto tensione do të vazhdojnë për sa kohë që Trump vazhdon ta shohë Evropën vetëm si një konkurrent.
Nuk mund ta dimë se kur ose nëse tensionet do të lehtësohen, por jam i bindur se ato mund dhe duhet të lehtësohen – edhe nëse kjo nuk ndodh deri pas përfundimit të kësaj administrate amerikane. Sidoqoftë, duhet të jemi të përgatitur për çdo mundësi që lind. Hapat e parë në bashkëpunimin në mbrojtje tregojnë se njohja e interesave të përbashkëta, komunikimi i hapur rreth mënyrës më të mirë për të ecur përpara dhe gatishmëria për t’u lejuar kompanive të njëra-tjetrës të konkurrojnë në mënyrë të drejtë mund të formojnë bazën për një marrëdhënie të ripërtërirë – të paktën në fusha të caktuara.
Për t’u përgatitur për këtë mundësi, udhëheqësit evropianë duhet të identifikojnë sektorë strategjikisht të rëndësishëm, të përcaktojnë qartë kushtet në të cilat Shtetet e Bashkuara mund të mbeten një partner afatgjatë dhe i besueshëm, dhe më pas ta detyrojnë palën amerikane të përmbushë angazhimet e veta. Hap pas hapi, partneriteti që i mbështeti brezat e mëparshëm në paqe dhe prosperitet mund të bëjë të njëjtën gjë për brezin e ardhshëm.
© Project Syndicate
*Shënim: Jim O’Brien shërbeu si Ndihmës Sekretar i SHBA-së për Çështjet Evropiane dhe Euroaziatike gjatë administratës Biden. Më parë, ai shërbeu gjithashtu si Drejtor i Zyrës së Koordinimit të Sanksioneve dhe i Dërguar i Posaçëm për Çështjet e Pengjeve nën Presidentin Obama.
