Prishtinë, 26 gusht 2014
GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
Rasti Nr. K0119/14
Aplikantët
Xhavit Haliti dhe 29 deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës
Vlerësimi kushtetues i Vendimit Nr. oS-V-001 të Kuvendit të Republikës së Kosovës për zgjedhjen e Kryetarit të Kuvendit të Republikës së Kosovës, të datës 17 korrik 2014.
I perbere nga:
Enver Hasani, kryetar
Ivan Çukaloviç, nënkryetar
Robert Carolan, gjyqtar
Altay Suroy, gjyqtar
Almiro Rodrigues, gjyqtar
Snezhana Botusharova, gjyqtare
Arta Rama-Hajrizi, gjyqtare
Përfundimi dhe arsyetimi i shumicës në këtë rast është i gabuar sepse keqinterpreton gjuhën specifike të Kushtetutës. Gjithashtu, përpiqet gabimisht të përgjigjet pyetjeve të cilave, si Gjykatë Kushtetuese, nuk ka autoritetin t’u përgjigjet. Duke vepruar kështu, ajo arrin në përfundime të gabuara në lidhje me faktet e çështjes dhe ligjin dhe rregullat e procedurës në fuqi të Kuvendit të Republikës së Kosovës.
Lidhur me zgjedhjen e Kryetarit të Kuvendit më 17 korrik 2014, aplikantët i bëjnë kësaj Gjykate pyetjet e mëposhtme:
a. A u zgjodh Presidenti nga Kuvendi i propozuar nga “grupi më i madh parlamentar” siç përcaktohet në nenin 67.2 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës?
b. Kush ka të drejtë të propozojë kandidatin për Kryetar të Kuvendit gjatë seancës konstituive të Kuvendit? A është partia politike ose koalicioni që fitoi më shumë vota në zgjedhjet për
Kuvendin e 8 qershorit 2014 apo grupi më i madh që është formuar gjatë regjistrimit të deputetëve?
c. A e shkeli Kushtetutën Kryetari i Kuvendit nga Kuvendi i mëparshëm legjislativ gjatë takimit përgatitor më 07.12.2014 për seancën konstituive të Kuvendit më 17 korrik 2014?
d. Gjatë seancës konstituive të Kuvendit të Republikës së Kosovës, a pati shkelje të Kushtetutës dhe Rregullores së Procedurës së Kuvendit?
Vlerësimi i Pranueshmërisë
Kjo kërkesë është bërë në përputhje me Nenin 113.5 të Kushtetutës. Neni 113.5 parashikon:
Dhjetë (10) ose më shumë deputetë të Kuvendit të Kosovës, brenda tetë (8) ditëve nga data e miratimit, kanë të drejtë të kontestojnë kushtetutshmërinë e çdo ligji ose vendimi të miratuar nga Kuvendi në lidhje me përmbajtjen e tij dhe procedurën e ndjekur.
Kushtetuta kufizon në mënyrë specifike se cilat pyetje deputetët e Kuvendit mund t’i bëjnë Gjykatës Kushtetuese për interpretim. Këto pyetje kufizohen ose në ligje ose në vendime të Kuvendit, jo në veprime të tjera në Kuvend ose në veprime të deputetëve ose zyrtarëve individualë në Kuvend.
Për aq sa kjo kërkesë kundërshton nëse vendimi i Kuvendit për zgjedhjen e Z.Isa Mustafa si Kryetar të Kuvendit është në përputhje me Nenin 67 të Kushtetutës… ajo është e pranueshme, dhe kjo Gjykatë ka autoritetin t’i përgjigjet kësaj pyetjeje. Meqenëse kjo pjesë e kërkesës kundërshton një vendim të Kuvendit dhe i kërkon kësaj Gjykate të interpretojë një term të përdorur në Kushtetutë, kjo kërkesë është e pranueshme sipas Nenit 113.5 të Kushtetutës.
Çështje të tjera të ngritura në kërkesë nëse Kryetari i Kuvendit apo Kryesuesi I Sencës së Kuvendit vepruan në përputhje me Kushtetutën në procesin procedural që përfundimisht rezultoi në zgjedhjen e Z. Mustafa si President i Kuvendit ishin në përputhje me kushtetutën. Meqenëse ky aspekt i kërkesës nuk kundërshton një vendim të Kuvendit, por më tepër veprimet e një zyrtari të Kuvendit, Parashtruesit nuk kanë autoritetin sipas Nenit 113.5 të Kushtetutës për t’i kërkuar kësaj Gjykate të interpretojë atë çështje. Shih Ardian Gjni dhe njëmbëdhjetë Deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, K0115/13, 16 dhjetor 2013. Prandaj, ajo pjesë e kërkesës është e papranueshme dhe Gjykata nuk ka autoritetin sipas Kushtetutës për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje.
Kërkesa gjithashtu kundërshtohet nëse veprimi i disa anëtarëve të Kuvendit më 17 korrik 2014 ishte në përputhje me ligjin në fuqi ose me Rregulloren e Punës së Kuvendit. Për shembull, kërkesa pretendon se Kuvendi u shty kur Z. Mustafa u zgjodh Kryetar i Kuvendit. Deputetët që iu përgjigjën kërkesës pretendojnë se Kuvendi ishte ende në seancë të rregullt dhe ligjore kur z. Mustafa u zgjodh dhe se Kryetari i Kuvendit në atë kohë në mënyrë të papërshtatshme dhe të paligjshme u përpoq të shtynte seancën e Kuvendit. Meqenëse Kushtetuta nuk diskuton se kur dhe si mund të shtyhen seancat e Kuvendit, kjo Gjykatë nuk ka autoritet të vendosë si për çështjet faktike ashtu edhe për ato procedurale në mosmarrëveshje midis palëve për këtë çështje. Për shembull, Neni 50(2) i Rregullores së Punës për Kuvendin kërkon që mocionet për të shtyrë një seancë të Kuvendit duhet të miratohen nga të paktën një grup parlamentar. Mund të ketë një pyetje nëse kryetari e ndoqi atë rregull më 17 korrik 2014. Kjo mosmarrëveshje zgjidhet siç duhet ose nga Kuvendi ose nga një forum i ngjashëm ligjor, jo nga Gjykata Kushtetuese. Meqenëse këto pretendime nuk janë kundërshtime kushtetuese, Gjykata nuk ka autoritetin për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje. Prandaj, edhe ai aspekt i kërkesës është i papranueshëm.
Vlerësimi i meritave të kërkesës
Gjatë seancës konstituive të Kuvendit më 17 korrik 2014, Kryetari i Kuvendit i kërkoi partisë më të madhe politike në Kuvend, Partisë Demokratike të Kosovës (PDK), të propozonte një kandidat për t’u zgjedhur Kryetar i Kuvendit. Një përfaqësues i PDK-së më pas propozoi z. Agim Aliu për atë pozicion. Megjithatë, z. Aliu nuk u zgjodh kurrë President me shumicën e të gjithë deputetëve të Kuvendit.
Z. Isa Mustafa u propozua më pas nga një grup nga partitë politike: Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK), Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK), Vetëvendosja (W) dhe lëvizja politike, NISMA, për pozicionin e Kryetarit të Kuvendit. Kur u zhvillua votimi, z. Isa Mustafa u zgjodh duke marrë 65 vota, më shumë se shumica e kërkuar për t’u zgjedhur Kryetar i Kuvendit. Pretendimi i aplikantëve është se partia e tyre politike, me 37 anëtarë në Kuvend, është “grupi më i madh parlamentar” në Kuvend sepse partia e tyre politike mori votat më të shumta popullore në zgjedhjet e 8 qershorit 2014.
Deputetët që iu përgjigjën kërkesës dhe përfaqësonin një koalicion të formuar më 8 korrik 2014, i përbërë nga 47 anëtarë në Kuvend, pretendojnë se janë “grupi më i madh parlamentar” në Kuvend.
Si aplikantët ashtu edhe deputetët që iu përgjigjën kërkesës pajtohen që Kryetari i Kuvendit duhet të propozohet nga “grupi më i madh parlamentar”. Ata gjithashtu pajtohen se Kryetari i Kuvendit duhet të zgjidhet me shumicën e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit. Prandaj, çështja kushtetuese që paraqet kjo kërkesë është se kush është i autorizuar të propozojë një kandidat për Kryetar të Kuvendit të ri kur ai të formohet. Përgjigja kushtetuese për këtë pyetje varet nga kushtetutshmëria që ka të bëjë me kuptimin e “grupit më të madh parlamentar” siç përdoret në Nenin 67(2) të Kushtetutës.
Neni 67(2) i Kushtetutës përcakton:
Kryetari i Kuvendit propozohet nga grupi më i madh parlamentar dhe zgjidhet me shumicën e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit. (Nënvizimi është shtuar.)
Kur u miratua Neni 67(2) i Kushtetutës më 9 prill 2008, ka shumë të ngjarë që hartuesit e Kushtetutës të kenë qenë në dijeni të Nenit 9.1.9 të Kornizës Kushtetuese të Kosovës, të miratuar afërsisht tetë vjet më parë, më 15 maj 2001. Ai përcakton konkretisht:
Kryetari i Kuvendit
9.1.9 Një anëtar i Kryesisë nga partia ose koalicioni që ka marrë numrin më të madh të votave në zgjedhje ose në Kuvend do të jetë Kryetar i Kuvendit. (Nënvizimi i shtuar.)
Korniza Kushtetuese parashikonte qartë se Kryetari i Kuvendit duhet të jetë anëtar i partisë ose koalicionit që mori numrin më të lartë të votave në zgjedhjet për Kuvendin.
Kur hartuesit e Kushtetutës hartuan Nenin 67, ata e hodhën poshtë posaçërisht atë dispozitë të Kornizës Kushtetuese duke kërkuar që kandidati për Kryetar të Kuvendit të propozohet nga grupi më i madh parlamentar, jo nga partia ose koalicioni që mori votat më të shumta në zgjedhjet e fundit. Ndryshe nga Korniza Kushtetuese e cila thjesht përcaktoi që një anëtar i partisë ose koalicionit që kishte numrin më të madh të votave në zgjedhje do të ishte Kryetar i Kuvendit, hartuesit e Kushtetutës kërkuan që Kryetari i Kuvendit të zgjidhet gjithashtu me shumicën e votave të anëtarëve të Kuvendit. Meqenëse hartuesit e Kushtetutës e hodhën poshtë posaçërisht gjuhën në Kornizën Kushtetuese dhe meqenëse Kushtetuta tani kërkon që kandidati i propozuar për të qenë President i Kuvendit duhet të zgjidhet gjithashtu me shumicën e votave të anëtarëve të Kuvendit, është e qartë se hartuesit e Kushtetutës kanë dashur të thonë se “grupi më i madh parlamentar” në Kuvend nuk ishte vetëm partia ose koalicioni që mori numrin më të madh të votave popullore në zgjedhjet e mëparshme, por përkundrazi, grupi më i madh në Kuvend që mund të zgjidhte me sukses Presidentin.
Çështja kushtetuese në këtë kërkesë është e dallueshme nga çështja kushtetuese e vendosur në vendimin e kësaj Gjykate në Hetimin e Presidentit të Republikës, K0103/14, 1 korrik 2014.
Në atë rast, Gjykata interpretoi një nen tjetër të Kushtetutës dhe interpretoi kuptimin kushtetues të termit “parti politike ose koalicion që fitoi shumicën në Kuvend”. Në këtë kërkesë, Gjykatës i kërkohet të interpretojë kuptimin kushtetues të termit “grupi më i madh parlamentar”, i cili është një term i ndryshëm kushtetues. Ndryshe nga partitë dhe koalicionet, grupet parlamentare nuk garojnë në zgjedhje politike, por mund të formohen të pavarura nga zgjedhjet nga anëtarët individualë të Kuvendit. Praktika e formimit të një grupi parlamentar ndodh shpesh pas zgjedhjeve, jo para tyre. Ndryshe nga kërkesa në çështjen KOI03/14, ku kësaj Gjykate iu kërkua të interpretonte se çfarë nënkuptonte “partia më e madhe politike” ose koalicioni në nenet 95 dhe 84 të Kushtetutës, Gjykatës i kërkohet në këtë kërkesë të interpretojë një term specifikisht të ndryshëm dhe një nen specifikisht të ndryshëm të Kushtetutës që lidhet me përzgjedhjen e një zyrtari specifikisht të ndryshëm nga Qeveria e Kosovës. Nëse hartuesit e Kushtetutës do të kishin pasur për qëllim që termi “grupi më i madh parlamentar” të kishte të njëjtën kuptim si termi “parti politike ose koalicion” siç përdoret në nenin 95 të Kushtetutës, ata mund të kishin përdorur të njëjtën gjuhë në nenin 67 të Kushtetutës. Fakti që ata nuk e bënë këtë do të thotë qartë se ata kishin për qëllim një kuptim tjetër.
Fakti që, ndryshe nga Korniza Kushtetuese e mëparshme, hartuesit e nenit 67 të Kushtetutës parashikonin qartë se kandidati i propozuar për Kryetar të Kuvendit duhet të zgjidhet gjithashtu me shumicën e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit tregon qartë se ata kishin për qëllim që grupi në Kuvend që kishte shansin më të mirë për të zgjedhur një person për Kryetar, grupi më i madh parlamentar, jo partia ose koalicioni më i madh politik që mund të përbëhet vetëm nga një pakicë e anëtarëve të të gjithë Kuvendit, do të kishte të drejtën dhe detyrimin për të propozuar një
kandidat për President. Në të vërtetë, nëse personi i propozuar për Kryetar të Kuvendit nuk mund të marrë votat e të paktën shumicës së anëtarëve të Kuvendit, Kuvendi do të detyrohej të ekzistonte pa një zyrtar thelbësor për të kryer punët e tij zyrtare, siç është përcaktimi i rendit të ditës për Kuvendin, thirrja dhe kryesimi i seancave të Kuvendit dhe nënshkrimi i akteve të miratuara nga Kuvendi. Shih Nenin 67.7 të Kushtetutës.
Në këto rrethana, është mjaft e mundshme që Qeveria të shpërbëhet në përputhje me Nenin 82 të Kushtetutës thjesht me një votë të suksesshme “mosbesimi”. Një rezultat i tillë nuk mund të ishte menduar nga hartuesit e Nenit 67 të Kushtetutës.
Lidhur me faktet e këtij referimi, është e padiskutueshme se Z. Agim Aliu u propozua nga partia më e madhe politike në Kuvendin e Kosovës për Kryetar, por zgjedhja e tij në atë post dështoi sepse ai kurrë nuk mori votat e shumicës (61) të anëtarëve të Kuvendit. Prandaj, meqenëse Z. Isa Mustafa u propozua nga grupi më i madh parlamentar në Kuvend, i përbërë nga 47 anëtarë, për t’u zgjedhur Kryetar i Kuvendit pasi një kandidat tjetër nuk u zgjodh nga Kuvendi, dhe meqenëse ai u zgjodh më 17 korrik 2014 nga më shumë se shumica e anëtarëve të Kuvendit, vendimi i Kuvendit për zgjedhjen e Z. Mustafa si Kryetar të Kuvendit ishte në përputhje me Kushtetutën.
Pason nënshkrimi dhe vula
